“Vergi sistemimiz adil ve mantıklı olmalı. Devletimiz, zenginlerden fazla fakirleri muhafazalı.”
Luiz Inacio Lula da Silva, herkesin kullandığı ismiyle Lula’nın kelamları bunlar.
Sosyalist, eski bir sendikacı, 2003-2011 ortası ve 2023 başından bu yana Brezilya devlet başkanlığı misyonunu sürdürüyor. Ekonomiyi düzelteceği, Amazon ormanlarının yok edilmesini durduracağı ve Brezilya demokrasisini güçlendireceği vaadiyle bir defa daha seçildi.
Latin Amerika solunun ‘aslanı’ denilen karizmatik siyasetçi…
ZENGİNE VERGİ İLE 4.3 MİLYAR DOLAR GELİR BEKLENİYOR
Lula’nın gelirleri artırmak ve bütçeyi dengelemek için zenginlere getirmeyi tasarladığı ve yılda iki defa alınacak olan süreksiz vergiler ile 4.2 milyar dolar ek gelir bekleniyor. Tasarının Kongre’de onaylanması gerekiyor.
Tasarıyla birinci halka arzda hissedarlardan sabit ölçüde para toplayan tek hissedarlı özel fonlar için yüzde 15-20 vergi ile offshore yatırımlar, şirketler ve tröstler için yüzde 0 ile 22,5 ortasında değişen yeni bir vergi öngörülüyor. Yeni vergiler yaklaşık 2 bin 500 kişiyi etkileyecek.
Lula tasarıyla ilgili olarak, “Brezilya’nın daha demokratik, eşit, orta sınıf bir toplum olabilmesi için buna muhtaçlığı var” dedi.
LATİN SOLUNUN ASLANI’NIN KISA BİR ÖYKÜSÜ…
Yoksul ve sekiz kardeştiler. Ayakkabı boyacılığı, işportacılık, personellik yaptı. 17 yaşında iş kazasında sol küçük parmağını kaybetti. 1972’de tam vakitli sendikacılığa geçti. 1975’te Metal Emekçileri Sendikası’nın lideri oldu. Askeri cunta periyodunda tutuklandı, 3.5 yıl mahpus yattı.
İşçi Partisi’nin kurucuları ortasındaydı. 1982’de Sao Paulo eyalet başkanlığı seçimine katıldı, dördüncü oldu. 1989’da Personel Partisi’nin lider adayıydı, kaybetti. 1994 ve 1998 seçimlerinde de muhafazakar Fernando Henrique Cardoso’nun akabinde ikinci oldu.
2002’de iş dünyası ile flört, Memleketler arası Para Fonu (IMF) ile birlikte çalışma kelamı üzere pragmatik bir programla, oyların yüzde 61’ini alarak Lider oldu.
Ocak 2003’te misyona başladı. 2006’da birinci devrinin sonu yaklaşırken iktisat büyüyordu ve yoksulluk oranı kıymetli ölçüde düşmüştü. İkinci sefer seçildi. Bu devirde de iktisat büyümeye devam etti. Yeni petrol alanları büyük umut vaat ediyordu; Rio de Janeiro 2016 Olimpiyatları’na mesken sahipliği yapmak üzere seçildi.
Anayasa gereği, üç defa arka arda lider olamadı. 2017’de Petrobras skandalıyla irtibatlı olarak yolsuzluk suçlamalarından hatalı bulundu ve temyizin akabinde Nisan 2018’de mahpus cezasını çekmeye başladı. Kendisine yöneltilen suçlamalar Mart 2021’de reddedilince, 2022’de tekrar aday olmaya hak kazandığı başkanlık seçimini, muhafazakar Bolsonaro’ya karşı yüzde 51 ile kazandı.
VERGİYİ FAKİRDEN ALIYORUZ, EN ADALETSİZ SİSTEM BİZDE
İşte bu türlü; kimi ülkeler kaynak bulmak için zengine, servete vergi getirip, fakiri muhafazaya çalışırken bizde vergi yükü daima işçinin, halkın peşinde. KDV oranları artırılıyor vs…
Malumunuz, en adaletsiz vergi sistemi bizde… Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’ne (OECD) üye ülkeler ortasında KDV, ÖTV üzere dolaylı vergilerin hissesinde birinci sıradayız. Kurumlar, gelir vergisi üzere direkt vergilerde ise OECD ülkeleri ortasında sonuncuyuz.
Geçelim vergi konusunu… Her açıdan can sıkıcı…
NİSAN-HAZİRAN DEVRİNDE YÜZDE 3.8 BÜYÜDÜK ANCAK SAĞLIKLI MI?
Türkiye iktisadı ikinci çeyrekte yüzde 3.8 büyüdü. Bu birinci bakışta güzel bir oran… İkinci çeyrek büyüme datalarını açıklayan ülkeler ortasında, OECD üyeleri ortasında kelam konusu periyotta en süratli büyüyen ikinci ekonomiyiz.
Dünya ekonomileri ortasında en süratli büyüyen 17’inci ekonomiyiz. Doğal, yeniden ikinci çeyrek büyüme datalarını açıklayanlar ortasında… 
İLK SEFER TRİLYON DOLARLIK EKONOMİYİZ, MAALESEF ÜÇ AYLIĞINA…
Bu ortada birinci sefer trilyon dolarlık bir iktisat olduk. Türkiye iktisadının ikinci çeyrek prestijiyle yıllık büyüklüğü 1 trilyon 22 milyar dolara çıktı. Bunun nedeni seçim öncesinde dolar kurunun baskılanmasıydı… Lakin, üçüncü çeyrekte döviz kurundaki artış nedeniyle yine trilyon doların altına inebiliriz.
Şunu da ortaya sıkıştıralım: Kıymetli olan büyümenin sürdürülebilir, istikrarlı olması… 10 yıllık (2012-2022) periyotta yıllık ortalama büyüme oranımız yüzde 5.3 ve bu mevzuda dünya ülkeleri ortasında 23’üncü sıradayız. Bangladeş’in 10 yıllık ortalama büyümesi yüzde 9.1, İrlanda’nın 9.0, Vietnam’ın yüzde 8.6, Çin’in yüzde 6.2…
BÜYÜME İÇ TÜKETİMDEKİ HARCAMALARA DAYANIYOR
Dinamik bir iktisat olan Türkiye’nin daha yüksek süratte büyümesi lazım. Bunun nedenlerinden birini, son ikinci çeyrek bilgileriyle açıklayalım. İkinci çeyrekteki bir evvelki yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 3.8’lik büyüme büyük ölçüde iç tüketim harcamalarına dayanıyor. Hane halklarının tüketim harcamaları büyümeye yüzde 10.7 katkı yaptı.
Hizmet kesimi yüzde 6.4, inşaat yüzde 6.2 büyüdü. Endüstride büyüme olmadığı üzere, yüzde 2.6 küçülme var. Şurası net: Endüstrisiz büyüme olmaz, sanayi ekonomik büyümenin kalbi sayılır.
‘ŞİMDİ ALALIM YOKSA ZAMLANACAK’ BÜYÜMESİ BU…
Ekonomistlerin dediği üzere, iktisat artırım kaygısıyla büyüdü. Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde düşük faiz ve düşük kur siyasetinin tesiriyle tüketici talebinin öne çekilmesi sayesinde iktisat ivmelendi.
“Şimdi alalım yoksa zamlanacak” niyetiyle yapılan tüketim büyümenin motoru oldu. Yoksa, refah yaratan sağlıklı bir büyüme yok. Bilakis yoksullaşma var.
EN YÜKSEK GELİRLİ YÜZDE 40 TÜKETİMİN YÜZDE 70’İNİ YAPIYOR
Bir de şu var; tüketimi yapanlar aslında ulusal gelirden en fazla hissesi alan kesim… Ekonomist Ensar Yılmaz’a nazaran, ulusal gelirden en yüksek hissesi alan yüzde 20’lik kesim tüketimin yüzde 40’ını yapıyor ve en alttaki yüzde 20 tüketimin yalnızca yaklaşık yüzde 10’unu yapıyor.
En yüksek gelirli yüzde 40’lık kesim toplam tüketimin yaklaşık 65-70’ine yakınını yapıyor. Yani fakir kesim tüketimdeki patlamadan da kıymetli bir hisse alamıyor, haliyle…
DÜNYANIN DÖRT BÜYÜK İKTİSADINDA ÖNEMLİ SIKINTILAR VAR
Dünyanın iktisadına bakalım… Sayılar düzgün üzere, borsaların keyfi yerinde. Geçen hafta Dow Jones Endeksi yüzde 0.6, S&P 500 ise yüzde 1.6 yükseldi.
ABD’de Ağustos ayı tarım dışı istihdam bilgileri beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Geçen ay tarım dışı istihdam 187 bin arttı, beklenti istihdamın 170 bin artması istikametindeydi. İşsizlik oranı da yüzde 3.5’ten 3.8’e çıktı. Olumsuz bir gelişme olsa da piyasalar bunu “ekonominin soğumaya başladığı, Merkez Bankası’nın (FED) faiz artırımına başvuracağı” halinde yorumladı.
Dünyanın en büyük dört iktisadı (ABD, Çin, Japonya ve Almanya) giderek derinleşen önemli meseleler yaşıyor.
ÇİN’İN 40 YILLIK YÜKSELİŞİ BİTTİ Mİ?
Çin’in deflasyon, düşük büyüme, emlak piyasasındaki hızlanan çöküş, zayıflayan para ünitesi ve gölge bankacılık sistemindeki sıkıntılar ile boğuştuğu biliniyor. Xi Jinping hükümeti birçok teşviklerle baskının azalmasını sağlamaya çalışıyor.
Citigroup, Çin’in bu yılki büyümesine ait iddiasını, hükümetin resmi amacı olan yüzde 5’in altına çekerek 4.7’ye düşürdü. Goldman Sachs ve JP Morgan da daha evvel büyüme iddialarını yüzde 5’in altına çekmişti.
Çin ekonomisindeki besbelli gerileme artık bir periyodun sonu olarak nitelendiriliyor. Wall Street Journal gazetesi, manşetinde yer alan haberde “Çin’in 40 Yıllık Yükselişi Bitti. Sırada Ne Var?” başlığını kullandı.
Gazete, “Ekonomistler artık Çin’in çok daha yavaş bir büyüme devrine girdiğine inanıyor. Olumsuz demografik özellikler ile ABD ve müttefikleri ile derinleşen tansiyon dış yatırımları ve ticareti daha çok tehlikeye atıyor. Bu yalnızca bir ekonomik zayıflık periyodundan çok, uzun bir devrin kararmasına neden olabilir” diye yazdı.
ALMANYA YİNE AVRUPA’NIN HASTA ADAMI MI OLDU?
Kötüleşen Çin iktisadı global büyümeye ait derin soruları gündeme getiriyor. IMF, daha düşük bir büyüme süratiyle bile Çin’in bu yıl global büyümenin yaklaşık yüzde 35’ini oluşturacağını kestirim ediyor.
Bunun nedenlerinden biri; dünyanın dördüncü büyük iktisadı, Avrupa’nın başkan iktisadı Almanya’nın bu yıl oldukça makus bir performans göstermesi… Alman iktisadı, evvelki iki çeyrekteki daralmanın akabinde yılın ikinci çeyreğinde de dinginleşti.
IMF’ye nazaran Almanya önümüzdeki beş yılda da Amerika, İngiltere, Fransa ve İspanya’dan daha yavaş büyüyecek. Berbatlaşan performansın ana nedenlerinden biri, Ukrayna savaşı nedeniyle artan güç fiyatlarının vurduğu imalat bölümündeki gerileme…
The Economist mecmuası, Ağustos ortasındaki kapağında “Almanya bir kere daha Avrupa’nın hasta adamı mı oldu?” başlığını kullandı. Almanya’nın sıkıntılarının 1999’daki birleşme devrinden farklı olduğunu lakin hala sert dozda bir ıslahata gereksinim olduğunu belirtti.
Batı ekonomileri ortasında Almanya’nın Çin ile en çok ekonomik münasebette bulunması da bir sorun. Geçen yıl ikili ortasındaki ticaret 314 milyar doları buldu. Çin’de Alman araba üreticileri, yerli rakiplere karşı pazar hissesi çabasını kaybediyor.
Bir öteki zorluk ise güç… Almanya’nın sanayi kesimi, Avrupa’nın ikinci en büyüğünden neredeyse iki kat daha fazla güç kullanıyor ve tüketicilerinin karbon ayak izi, Fransa yahut İtalya’dakilerden çok daha büyük. Ucuz Rus gazı artık bir seçenek değil ve ülke nükleer güçten uzaklaştı. Şebekelere yatırım eksikliği ve yavaş ilerleyen müsaade sistemi, ucuz yenilenebilir güce geçişi sekteye uğratıyor ve üreticileri daha az rekabetçi hale getiriyor.
JAPONYA TEKRAR DEFLASYONİST PERİYODA DÖNEBİLİR…
Dünyanın üçüncü büyük iktisadı Japonya parlak bir imaj veriyor. GSYİH, ikinci çeyrekte yıllık yüzde 2 büyüdü. Bunun büyük bir kısmı, döviz piyasasında Japon Yeni’nin pahasındaki düşüşten yararlanan ihracattaki artıştan kaynaklandı.
Ancak ABD ve Çin’deki zayıflık nedeniyle ihracat düşmeye başlayabilir. Ekonomistler, Japonya’daki ekonomik toparlanmanın temel olarak hükümetin teşvik önlemleriyle desteklendiğini vurguluyor.
Hükümet harcamalarının durması ve Japonya Merkez Bankası’nın faiz oranlarını yükseltmeye başlaması durumunda “Japonya’nın yine deflasyonun karanlığına sürüklenebileceği” uyarısı yapılıyor.
ABD’DE EN BÜYÜK SORUN YÜKSEK FAİZLERİN NE KADAR SÜRECEĞİ…
ABD iktisadına ait olarak; gelecek yıl yavaşlama ve hatta resesyon öngörüleri yapılıyor. FED’in yüksek faiz oranı rejimini sürdürmesi birçok sorunu beraberinde getirecek. Yüksek faiz siyaseti nedeniyle, Mart ayında yaşanan ABD tarihindeki bankacılık krizinin tekrar yaşanabileceği ve önemli bir finansal istikrarsızlığa neden olacağı öngörülüyor.
Biden idaresi tüm dünyayı ABD iktisadının düzgün durumda olduğuna ikna etmek için çalışıyor lakin kimi değerli datalara bakmak gerekiyor. ABD’de tüketici itimadı süratle düşüyor, büyük şirketler ülkenin her yerinde toplu işten çıkarmalar yapıyor ve büyük perakendeciler arz zincirindeki sorunlardan ötürü nitekim güç durumda.
WARREN BUFFETT SATIŞA GEÇTİ Mİ?
Bu ortada, finans dünyasının en tanınan simaları değişik hazırlıklar yapıyor. Bilhassa efsane yatırımcı Warren Buffett’ın da büyük bir resesyonun yaklaşmakta olduğuna inandığına dair spekülasyonlar artıyor. Business Insider sitesi, Warren Buffett’ın paylarını şaşırtan bir süratle satması nedeniyle “resesyona hazırlanıyor olabileceği” konusunda ihtarda bulundu.
Buffett’ın yatırım fonu Berkshire Hatteway, geçen çeyrek yılda net 8 milyar dolarlık pay sattı ve pay geri alım suratını yavaşlattı. Son üç çeyrekte yaptığı net pay senedi satışı ise 33 milyar dolar oldu.
