Duygu Kıt
DERSİM – Birleşmiş Milletler’e 2004’te sunulan raporlara nazaran Dersim’de 10 bin 557 adet kara mayını/anti-personel mayın bulunuyor. Güvenlik gerekçesiyle karakol etraflarına, geçiş noktalarına ve yerleşim yerlerinde bulunan askeri alanlara yerleştirilen mayınların sel ve heyelan sebebiyle bilinen yerinin uzağına taşınması can güvenliği için risk olmaya devam ediyor. Türkiye’nin taraf olduğu Ottawa Sözleşmesi’ne nazaran 1 Mart 2004 tarihinden itibaren mayınların imhasına başlamış olması planlanıyordu fakat bugüne kadar mayınların imhası için rastgele bir teşebbüste bulunulmadı.
‘İÇ GÜVENLİK GAYESİYLE EN ÇOK ENVANTER DERSİM’DE’
Türkiye Barolar Birliği Etraf ve Kent Hukuku Kurulu üyesi olan ve Dersim’deki mayın tehdidine ait birçok kabahat duyurusunda bulunan avukat Barış Yıldırım, Türkiye’nin taraf olduğu mukaveleye nazaran ülkede bulunan mayınları imha etmesi gerektiğini belirterek şunları söyledi: “Fakat Türkiye şu ana kadar mayınları maalesef imha edemedi. Birleşmiş Milletler’e sunulmuş envantere nazaran vilayetimizde saptanmış 10 bin 557 adet anti-personel mayını var. Bu mayınlar Türkiye’de iç güvenlik amacıyla bir vilayette en çok kullanılan envanterin burada olduğu manasına geliyor. Bu mayınlar Aktuluk, YİBO yatılı okulların yanına da yerleştirilmiş. Mayınların imha edilmesi için çeşitli teşebbüslerimiz ve kabahat duyurularımız oldu. Vilayetimizde can kaybı da meydana geldi mal güvenliği de ihlal edildi. Köylere geri dönüş oldu lakin vilayetimizde pek çok köy hala boş. Mayınlar sebebiyle de insan hakları ihlallerinin, hayat hakkı ihlallerinin meydana gelebileceğini düşünüyorum. Bu bahiste da Türkiye’nin Birleşmiş Milletler’e verdiği taahhütleri bir an evvel yerine getirmesi gerekiyor.”
‘ANTİ İŞÇİ KARA MAYINI ÇOCUKLARI ÖLDÜRÜYOR’
Anti-personel kara mayınlarının şahsa yönelik mayınlar olduğuna dikkat çeken Mayınsız Bir Türkiye Teşebbüsü Koordinatörü Muteber Öğreten, bu silahları öbür klasik silahlardan ayıran en değerli özelliğin şahsen mağdurun kendisinin teması ile harekete geçmesi olduğunu belirtti. Mayın sebebiyle yaşanan ölümlere şuna dikkat çeken Öğreten, “Anti-personel kara mayınlarının temel olarak sivillerin özel olarak ise çocukların vefatına yol açan silahlardır. Mayınlı alanlardaki yerleşim ünitelerinde yaşayan sivillerin ve çocukların bu alanlara girişi engellenmeli; sivillere ve çocuklara yönelik mayın risk eğitimleri başlatılmalı” tabirlerini kullandı.
‘MAYIN PAKLIĞI İÇİN BİR PROGRAM YOK’
Mayın olaylarının en çok iç bölgelerde yaşandığını belirten Öğreten, “Esas olarak iç bölgelerdeki mayınların temizlenmesi gerekmekte. Tunceli’deki mayınların paklığı son derece kıymetli. Meralardaki, yaylalardaki mayınlar siviller için büyük tehlike oluşturuyor. Münasebetiyle şayet insani bir mayın temizliğinden kelam ediyor isek, bu paklığın öncelikle iç bölgelerden başlatılması gerekir. Halbuki bu bölgeler, Türkiye’nin mayın paklığı programında, en son ele alınacak bölgeler olarak belirtiliyor. Mayınsız Bir Türkiye Teşebbüsü olarak bu bölgelerin öncelikli bölgeler olarak yer alması gerektiğini söylüyoruz”dedi.
‘MAYIN MAĞDURLARI TOPLUMA YİNE KAZANDIRILMALI’
İçişleri Bakanlığı’nın 1984 ile 2010 yılı ortasını kapsayan bir raporuna nazaran 6 bin 360 kişi anti-personel kara mayını nedeniyle ölen ve yaralananlar oldu. Mayınların döşendiği 1950 yılından bu yana ölen ya da yaralananların sayısının 10 binin üzerinde olduğu varsayım ediliyor. Öğreten, kelamlarına şöyle devam etti: “Bu bahiste Türkiye’de bir data tabanı bulunmuyor. Hasebiyle net bir sayı vermek mümkün değil. Mayın mağdurlarının topluma yine kazandırılması, onların hem engelli haklarından kaynaklı hem de bu kontratta yer alan durumlarından kaynaklı olarak da haklarının yasal bir çerçeve içerisinde sunulması gerekir.”
‘DERSİM’DE 10 KİŞİ MAYIN SONUCU HAYATINI KAYBETTİ’
Dersim’de son olarak 2019 yılında Ovacık Bilgeç köyünde Ayaz ve Nupelda kardeşler oyun oynarken patlayıcı hususun infilak etmesi sonucu ömrünü yitirmişti. İnsan Hakları Derneği Dersim Şubesi raporlarına nazaran 1993 yılı prestijiyle yerleşim yerlerindeki mayınlar sebebiyle 4’ü çocuk 10 kişi hayatını kaybederken, 2’si çocuk 4 kişi de sakat kaldı. Askeri eğitim alanlarının yerleşim yerlerine yakın olmasından kaynaklı oluşan tehlikeye dikkat çeken İnsan Hakları Derneği yöneticisi Hüseyin Yaşar Sezgin de mayın tehdidine ait şu ikazda bulundu: “Mayınların temizlenmemesi Dersim’de ve bölgede her geçen gün vefat riskini artırmaktadır. Kelam konusu olayların da yine yaşanmaması için Türkiye’nin taraf olduğu Ottawa Sözleşmesi’nin yükümlülüklerini yerine getirmesi, temiz ve korunmasız sivillerden ve bilhassa çocuklardan oluşan yüzlerce kişiyi öldüren yahut sakat bırakan mayınların acilen temizlenmesi gerekiyor.”
