Recep Tayyip Erdoğan, 2020’den bu yana Almanya’ya birinci ziyaretini dün gerçekleştirdi. Bu Erdoğan’ın 2014’ten bu yana da, Cumhurbaşkanı olarak Almanya’ya yaptığı dört ziyaretin en tartışmalı olanı.
Ziyareti tartışmalı hale getiren İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırısına, Almanya Başbakanı Olaf Scholz’un sözcüsü Steffen Hebestreit tarafından “rahatsız bir ortak” olarak nitelendirilen Erdoğan’ın yaklaşımı, malum. Musevilere ait hafızası hala çok canlı olan Almanya’nın İsrail’e Erdoğan üzere bakmadığı da ortada. Scholz Erdoğan’ın İsrail’e yönelttiği kimi kelamlarını eleştirmişti, örneğin.
Dolaylı, isim verilmeden yapılan bir eleştiriydi bu olağan; 14 Kasım Salı günü, yani Erdoğan’ın ziyaretinden üç gün evvel, Almanya’nın başşehrinde Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotakis ile düzenlediği ortak basın toplantısında, “İsrail insan haklarına ve memleketler arası hukuka hürmet duyan, bu doğrultuda hareket etmeye kararlı bir ülkedir. Bu nedenle İsrail’e yönelik suçlamalar saçmadır” demişti. Dolaylı da olsa Erdoğan’a yönelik olan bu tabirler epey ağır aslında.
Scholz için, kelamlarını kınadığı, eleştirdiği bir devlet liderini ağırlamak güç olacak doğal ki. Yani oldukça gergin bir ziyaret gerçekleştiriyor Almanya’ya Erdoğan. Bloomberg’de ziyaret öncesi yer alan bir kıymetlendirme gerginliğin hangi bahislerde olacağını da belirtiyor aslında. Gündeme gelecek en kıymetli bahislerden biri Eurofighter Typhoon savaş uçakları olacak Bloombrg’e nazaran. Değerlendirmede Erdoğan’ın, Almanya’dan sözkonusu uçakların Türkiye’ye satışı konusundaki manisi kaldırmasını talep edeceği fakat Scholz’un bu talebe olumlu karşılık vermeyeceği sav ediliyor. Doğrusu bunun olması kimse için sürpriz sayılmayacak.
Bu ortada Almanya’nın yaptığı bir ikiyüzlülüğü de belirtmiş olalım. Erdoğan’ın 7 Ekim’de İsrail’e yönelik Hamas saldırısından evvel gerçekleşmesi planlanan ziyaretini ertelemişti Almanya. Bunun göstermelik bir reaksiyon olduğu, ziyaretin geç de olsa gerçekleşmesinden belirli. Kimi yorumcular bu durumun hem bir cins ikili standart olduğunu söylüyor, hem de göçmenler üzere kimi hassas bahislerde Ankara’ya ne kadar muhtaçlık duyduğunun farkında olan Berlin’in zayıflığını gösterdiğini vurguluyor.
Bence Berlin’i zayıf düşüren bir durum yok ortada. Almanya, 3 milyondan fazla Türk kökenli beşere mesken sahipliği yapıyor. Bu açıdan bir paydaşlık kelam konusu. Ayrıyeten Türkiye, Avrupa’ya mülteci ile göçmen akışını denetim etme uğraşlarında da değerli bir NATO müttefiki. Münasebetiyle Berlin Ankara’nın bu pozisyonundan kendisi ismine yararlanıyor.
Ancak yeniden de İsrail’e yönelik sert tenkitleri, Erdoğan’ı, Soykırım’daki sorumlulukları nedeniyle İsrail’in varlığını şartsız kabul eden Almanya’ya karşı güç durumda bırakıyor. Ziyarete reaksiyon gösterenler epey çeşitlilik gösteriyor. Çok sayıda örgüt ziyarete karşı. Almanya Museviler Merkez Kurulu Lideri Josef Schuster, Erdoğan’ın güvenilmeyi hak etmediğini söyleyerek “İsrail’in var olma hakkını inkâr etmekle kalmayıp ona karşı faal bir formda gayret eden biri Alman siyasetçilerin ortağı olmamalı” dedi, örneğin.
Alman parlamentosunun Dış Bağlantılar Komitesi Lideri Michael Roth da Erdoğan’ın İsrail’e yönelik suçlamalarını “tamamen kabul edilemez” olarak nitelendirerek, Erdoğan’ın “sadece Almanya ile Türkiye ortasındaki bağlantıları germekle kalmadığını, her şeyden evvel kendi ülkesi için bir yük olduğunu” ileri sürdü. Yani Erdoğan son derece gergin olacağı belirli olan ziyarette zahmet çekebilir, ziyaretin emeli büsbütün zıt tepebilir.
Ziyaret öncesinde bir diğer mümkün tansiyon konusu daha ortaya çıktı. Bloomberg’in kelamını ettiği Eurofighter Typhoon jetleri. Evvelki gün Türkiye Ulusal Savunma Bakanı Yaşar Güler, Türkiye’nin 40 adet Eurofighter Typhoon jeti satın almayı planladığını lakin Almanya, İngiltere, İspanya, İtalya tarafından üretilen savaş uçaklarının satışına Almanya’nın mani olduğunu söylemişti.
Erdoğan, iki ülke ortasında İsrail’e yönelik kıymetlendirme farkı nedeniyle bir gerginlik yaşanırken, Almanya’yı jetlerin satışına mahzur olmamaları için nasıl ikna edecek, merak konusu.
NATO üyesi ortaklar olmanın işe yaramadığı muhakkak. Her gittiği ülkeden “bir şeyler” satın almadan gelmeyen Erdoğan, jetleri alabilmek için ne çeşit ödünler verecek bilmiyoruz.
Ama bir gün duyarız nasılsa.
