Türkiye’de ortaöğretimden (lise) yükseköğretime (üniversite) geçişte merkezi imtihan sistemi uygulanıyor. Dünyanın gelişmiş ülkelerinde ekseriyetle yükseköğretime öğrenci seçme ve yerleştirme sistemi yerine ‘lise bitirme sınavı’ ve üniversitelerin kendi kabul kuralları mevcut. Eğitim Sen Eğitim ve Yükseköğretim Sekreteri Sinan Muşlu, öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini ‘yok eden’ merkezi imtihan sitemi yerine okul öncesinden üniversiteye kadar olan eğitim sürecinin raporlanabileceğini, belirleyici olanın süreç olduğunu tabir ediyor.
AZ SAYIDA ÜLKEDE MERKEZİ İMTİHAN SİSTEMİ UYGULANIYOR
Türkiye’de her yıl binlerce öğrenci üniversiteye gidebilmek için imtihana giriyor. Öğrenciler, imtihandan aldıkları puanla yaptıkları tercihe nazaran üniversiteye yerleşiyor. Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya ve Japonya’da da merkezi imtihan sistemi uygulanıyor. Çin’de ‘Gao Kao’ isimli geçiş imtihanı var. Sayısal ve sözel kısımlardan oluşan iki günlük imtihan, 4 oturum biçiminde yapılıyor ve 9 saat sürüyor. Japonya’da ulusal seviyede yapılan iki basamaklı üniversiteye giriş imtihanı sonucu ile öğrenciler devlet yahut özel üniversiteye kayıt yaptırabiliyor. Rusya’da merkezi bir imtihan olsa da birçok üniversite kendi kabul şartını belirliyor ve öğrencinin aldığı imtihan sonucuna bakılıyor.
ÇOĞU ÜLKEDE LİSE BİTİRME İMTİHANI VE ÜNİVERSİTELERİN KENDİ KAİDELERİ MEVCUT
Çoğu gelişmiş ülkede ise bir merkezi imtihan sistemi yok. Lise bitirme imtihanı ve üniversitelerin kendi belirledikleri koşullar ile öğrenciler kayıt yaptırabiliyor.
Amerika’da üniversiteye geçişte istenen koşullar, SAT (Scholastic Aptitude Test) yahut ACT (American College Testing) sonuç evrakı, lise notları, niyet mektubu, öğretmenlerden alınmış tavsiye mektupları olarak sıralanıyor. İngiltere’deki üniversiteler de kendi kurallarını belirliyor. Kanada’da üniversiteye giriş için rastgele bir imtihan bulunmuyor, öğrencinin lise notları belirleyici oluyor.
Birçok ülkede lise bitirme imtihanı ile üniversiteye gidiliyor. Almanya’da lise bitirme imtihanını (Abitur) geçen tüm öğrenciler bu sonuçla üniversitelere kayıt yaptırabiliyor. İlaveten üniversitelerin kendi kabul koşulları mevcut. Finlandiya’da 1852 yılından beri uygulanan lise bitirme imtihanı (Ylioppilastutkinto) var. Bu imtihan sonucuna nazaran öğrenciler üniversiteye giriş hakkı kazanıyor. Hollanda’da birebir biçimde ortaöğretim bitirme dokümanına (HAVO, VWO) sahip öğrenciler üniversiteye başvurabiliyor. Avusturya’daki olgunluk imtihanında (Matura) yeterlilik kazanmış öğrenciler yükseköğretime kayıt yaptırabiliyor. İspanya’da lise bitirmek için ‘bakalorya’ imtihanı yapılıyor. Bu imtihanın sonucuna nazaran öğrenciler üniversiteye yerleşiyor.
‘MİLYONLARCA ÖĞRENCİNİN İLGİ VE YETENEKLERİNİN YOK OLMASINA YOL AÇIYOR’
Eğitim Sen Eğitim ve Yükseköğretim Sekreteri Sinan Muşlu, Türkiye’deki üzere ilköğretimden başlayarak üniversiteye kadar daima olarak imtihana endekslenmiş bir eğitim sisteminin nitelikli olmasının mümkün olmadığını belirtiyor. Muşlu, merkezi imtihan sistemiyle öğrencinin ilgi ve yeteneklerinin yok edildiğini tabir ediyor:
“Hangi biçim altında olursa olsun, imtihanların içeriğinden biçimine, müddetinden emeline kadar çabucak hiçbir özelliğinin gerçek manada aday muvaffakiyetini ölçmede kâfi olmadığını yaşanan örneklerden yola çıkarak görmek mümkün. MEB, öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini keşfetme ve geliştirme sürecine katkı sunup istedikleri okulda okuma şartlarını sağlamak yerine, imtihanları merkezine alan bir yaklaşımla hareket ediyor. Öğrencilerimiz ve velilerimiz etüt-dershane-özel kurs-özel okul kıskacından çıkamıyor. Bu durum farklı ilgi ve yeteneklerini anlamaya, geliştirmeye ve gerçekleştirmeye fırsat bulamayan milyonlarca öğrencinin maharetlerinin sönüp yok olmasına yol açıyor. Toplumumuz açısından büyük bir bedel yitimi manasına gelen bu süreç, eğitimde özelleştirmenin derinleşmesini de beraberinde getiriyor.”
‘BELİRLEYİCİ OLAN TÜM EĞİTİM SÜRECİ OLMALI’
Farklı yollarla ölçme ve değerlendirmenin mümkün olduğunu söyleyen Muşlu, okul öncesinden üniversite evresine kadar öğrencilerin ilgi ve yeteneklerinin takip edilerek, tüm sürecin raporlanabileceğini aktarıyor. “Esas belirleyici olması gereken bu süreçtir” diyen Muşlu, “Ülkemizde bir imtihan öğrencinin yazgısını belirliyor ve okul öncesinden üniversiteye kadar olan gelişim heba ediliyor. Öncelikli olarak yapılması gereken, öğrencilerimizi imtihanı önceleyen anlayışın cenderesinden kurtarmaktır. MEB eğitim kademelerinde ‘sınav merkezli’, ‘piyasacı ve rekabetçi eğitim’ anlayışını derhal terk etmeli, öğrencileri birbiri ile rekabet eden değil, onları geliştiren, çok istikametli bilgi ve marifet kazandırıcı, kamusal, bilimsel ve nitelikli eğitim anlayışını benimsemelidir” tabirlerini kullanıyor.
