Ömer Çeşit
Endonezyalı muharrir Intan Paramaditha’nın ‘Serseri’ isimli interaktif romanı, son vakitlerin en heyecan verici romanlarından biri. Bu heyecanın nedenini anlamaya çalıştığınızda birinci aklınıza gelenler romanın göçle, siyasetle, isteklerle ve isteklerimizin sonlarıyla ilgili yazılması olabilir. Ama kitabı okumanızın üzerinden biraz vakit geçtikten sonra algınız ve hislerinizin değiştiğini fark ediyorsunuz. İblis’in Faustvari bir formda ana karakterimize sınırsız seyahat hakkı vermesi, aslında günümüze dair çok değerli bir eleştiriyi barındırıyor: Küreselleştiğine inandığımız dünyanın aslında ıskartaya çıkarılan beşerler için hiç de özgür bir yer olmadığı gerçeği. O denli ki artık Endonezyalı bir bireyin ya da sanatkarın dünyayı dolaşabilmesi bir epey sıkıntı. Dünya, net etnik ve sınıfsal hudutlarıyla birbirinden tahminen de her zamankinden daha ayrık ve uzak görünüyor. Lakin globalleşmenin muhakkak hudutları yok ettiği illüzyonuysa her zamankinden daha yaygın.
İşte bu çerçeveden baktığımız vakit masallar ve içsel seyahatler her zamankinden daha değerli hale geliyor. Bu interaktif romanın yardımıyla tek başımıza seyahatlere çıkıyoruz. Dünyanın farklı yerlerinde farklı beşerlerle tanışıyoruz. Kitap bize adeta antropolojik bir seyahat atlası sunuyor. İnsanların birbirinden ne kadar farklı siyasi, felsefi ve duygusal sıkıntılarla uğraştığını hissediyoruz. Her insan bir gün kendini rahat bırakıp uzaklara açılmanın ve özgür olmanın hayalini kurar. Pekala dünyanın farklı yerlerinde bu özgürlük hissini tadabileceğimiz yerler mevcut mu? Kitabı okurken özgürlüğün ve var olmanın bir illüzyon olduğunu ve masalsı bir halde koşuşturmanın bizleri derin bir tefekküre sevk ettiğini kavrıyoruz.
Serseri – Bir Kırmızı Topuklu Macerası, Intan Paramaditha, Mütercim: Deniz Erkaradağ, 440 syf., April Yayıncılık, 2023.HER ÜLKE İÇİN FARKLI MASALLAR VE ÜSLUPLAR
Seyahatin somutluğu, soyutluğuyla iç içe geçiyor. Zira kitap bize hudutları aşabilen tek şeyin masallar ve hayaller olduğunu işaret ediyor. Deneyimlediğimiz şey aslında ana karakterle birlikte bir seyahat. Kitabın üslubu içsel seyahatimizdeki yerlere nazaran şekilleniyor. Bu istikametiyle Italio Calvino’nun ‘Bir Kış Gecesi Şayet Bir Yolcu’ isimli meşhur yapıtını çağrıştırıyor. O yapıtta de okuyucu yarım kalan on farklı romanın birbiriyle hisler yoluyla birleşebildiğine tanıklık eder. ‘Serseri’de de her ülke için farklı masallar ve üsluplar kullanılıyor. Muharrir Paramaditha böylece, gezilen yerlerin kaskatı gerçekliğinden fazla, temel gerçek olan ruhsal seyahatimize odaklanıyor. Bu üslup natürel ki bizleri müspet bir çıkış yoluna sevk ediyor. Lakin buna karşın müellif, dünyanın farklı yerlerindeki siyasi gayretleri de bütün realitesiyle gözler önüne seriyor. Dünyanın farklı yerlerinde farklı kısıtlamalara maruz kalan insanların ne kadar çetin bir gayret verdiğini anlıyoruz. –Ayrıca haksızlıklara karşı masalların ve mitlerin birleştirici özelliklerinin ön plana çıkartılması kelam konusu.
Evrensel bir vatandaş olmakla yaşadığı yerin ortasında kalan insanın ta kendisiyiz. Günümüzde aidiyetlerimiz birer birer parçalanıyor. Konutumuzun sıcaklığını hissedemiyoruz. Hem gitmeye, gezmeye ve farklı beşerlerle tanışmaya hem de kendimize dönmeye ve konutumuza sığınmaya muhtaçlığımız var. Lakin her şey o kadar süratli ve süreksiz hale dönüştü ki ne vakit nerede olmamız gerektiğini düşünmeye bile vaktimiz kalmıyor. ‘Serseri’deki üzere evsiz kalıyoruz. Bazen de tekrar yaşadığımız yere dönmenin isteği şeytani bir şehvetle içimizi yakıyor. Ceasar Pavese’nin Torino’daki minik köyünü yine yarattığı üzere muharrir Paramaditha’da Endonezya’daki minik yaşantısını tekrar tanımlamaya çalışıyor. Bunun için de meskenden ayrılması gerekiyor. Ayrılacak ve dönecek. Dönecek ve pişman olacak. Gidecek ve yine pişman olacak. Gitse de kalsa da kendisinden kaçamayacak. Faust’un köşeye sıkıştığı noktaya geri dönecek. Ruhunu kimseye satamayacağını anlayacak. İçsel bir ses, onu daima yaşadığı yere geri çağıracak. Bütün bunlar “Oz Büyücüsü”ndeki Dorothy’nin meyyit insanların ruhundan kurtulamadığını okuyucuya anımsatacak. Geçmişimizden, sevdiklerimizden ve nefret ettiklerimizden kaçamıyoruz. Çünkü geçmişimizi öldürdüğümüzü zannediyoruz. Ortadan yıllar geçiyor. Örneğin, bir vakitler sevdiğimiz birinin artık yok olduğuna inanıyoruz. Yeni bir vücut satın alıyoruz. Yaşlanıyoruz yani. İmgesel bir vücudu giyiyoruz. İnsanların gözündeki imgemize uygun bir maske takıyoruz zira bize en kolayı o maskeyi takmak üzere geliyor. Lakin aslında uzaklaşamıyoruz. Kaçmaya çalıştıkça anımsıyoruz. Unutsak bile bizi biz yapan insanların ruhu bize musallat olmaya devam ediyor.
HER YERDE YENİ BİR BAŞLANGIÇ
‘Serseri’ vesilesiyle, Lima’ya, Tijuana’ya, New York’a ya da Berlin’e farklı kimliklerle seyahat edebilirsiniz. Her yerde yeni bir başlangıç yapabilirsiniz. Gittiğiniz her yerde beşerler sizi farklı bir kimlikte tanıyacak. Pekala kurduğumuz bağlar, trajik bir yokluğa mı hapsolacak? İşte buna siz karar vereceksiniz.
Asya’nın en kıymetli müelliflerinden birisi kabul edilen, Intan Paremaditha’nın ‘Serseri’ isimli romanı, April Yayınları tarafından yayınlandı. Edebiyatın dalgalarıyla ruhunuzu birleştirebilecek bir kitap var karşınızda. Son vakitlerde okuduğum en özgün üsluplu kitaplardan birisinin interaktif bir seyahat vadedebileceğini varsayım dahi edemezdim.
İddia o ki otomobilinizin gerisinde sizi özgürlüğe çağıran bir soytarı, bir şeytan ebediyen bulunacak. Ortaçağ’daki üzere sevimli, maceraperest bir şeytan bir gün odanızda belirecek. İşte o vakit gerçeklerden kaçabilmek ismine büyük bir seyahate çıkacaksınız. Kimse size bunun toz pembe bir seyahat olacağını söyleyemez. Fakat elimizde masallardan öteki ne kaldı? Katledilen insanların yaşadığı bir diyarda uğruna yaşanabilecek bir şey kaldı mı gerçekten? Diğer canlıların öldürüldüğünü öğrenen günahsız bir çocuğun başını cama yaslayıp beşerlerle ilgili hoş hayaller kurmaktan öbür devası kaldı mı? Serseri, kaçış, seyahat, arayış ve bütün kötülüklere karşın hayata tutunabilmek üstüne yazılmış hissi veriyor ve okuyucuyu bu sorularla baş başa bırakıyor. Hayallerden öbür devası kalmayanlara son vakitlerin en özgün üsluplu interaktif seyahatini vaat ediyor.
