Çalışmanın sonunda hazırlanan ve öncül bir çalışma olan raporun lansmanına, Global İstikrar Derneği Lideri Dr. Nuran Talu, raporun muharrirleri iklim dinamiği ve ekoloji uzmanı Prof. Dr. H. Nüzhet Dalfes ile İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Sedat Avcı ve proje takımı katıldı.
Rapor, iklim değişimi sebebiyle buzullarda yaşanan erime ve buna bağlı global deniz düzeyindeki yükselmenin, kıyı kentlerinde çok sayıda kültürel miras, toplumsal hayat alanı ve doğal alan için beraberinde getireceği tehlikeleri gözler önüne seriyor. Nüfus yoğunluğu, sosyo ekonomik gelişmişlik ve ticari faaliyetlerin değerli merkezleri olmaları nedeniyle İstanbul ve İzmir’e odaklanan çalışma, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) en olumsuz senaryosu, yani deniz düzeyinin global olarak yüzyılın ortasında yaklaşık 0,5m, yüzyılın sonunda ise yaklaşık 1m yükseleceği hesabına dayanarak yapıldı.
Küresel İstikrar Derneği Lideri Dr. Nuran Talu açılışta yaptığı konuşmada, “Çalışmaya bilhassa İstanbul ve İzmir üzere en değerli kıyı kentlerinden başladık. Böylelikle ulusal ve mahallî karar vericiler başta olmak üzere tüm paydaşların iklim değişimi ilişkili deniz suyu yükselmesi problemine dikkatlerini çekmek istedik” dedi.
“GÜNEY KIYILARI DAHA FAZLA ETKİLENECEK”
Gerçek Gündem’in aktardığına nazaran, hem coğrafik yapıları hem de komşusu oldukları denizlerin farklı özelliklere sahip olması nedeniyle İstanbul ve İzmir, deniz düzeyi yükselmesi ve fırtına kabarması olaylarından farklı seviyelerde etkilenecek. Prof. Dr. Dalfes, İstanbul’da Marmara Denizi’ne kıyısı olan ilçelerde 6 milyondan fazla insan yaşadığına dikkat çekerek şunları söyledi:
“Şehirde, yüksekliği 2 metreden az olan yaklaşık 120 km2’lik bir alan risk altında. Bu, neredeyse Maltepe ve Fatih ilçelerinin toplam yüzölçümüne muadil bir alan. İstanbul’un güney kıyılarının deniz düzeyindeki değişimden daha fazla etkileneceği hesaplanıyor.”
İSTANBUL’DA HANGİ BÖLGELER TEHLİKE ALTINDA?
Rapora nazaran, İstanbul Boğazı’nın tamamımın, bilhassa de kıyılarda yer alan konak, saray, dini ve tarihi yapıların deniz düzeyindeki değişimden etkilenmesi bekleniyor. Dolmabahçe Sarayı, Beylerbeyi Sarayı, Küçüksu Kasrı üzere saraylar ve Şemsi Paşa Camii, Ortaköy Camii üzere yapılar, etkilenme ihtimali bulunan bedelli yapılar olarak öne çıkıyor. Bu yapıları korumak için daha kalıcı tedbirler alınması gerekli.
Öte yandan deniz düzeyinin yükselmesiyle birlikte Göksu ve Küçüksu üzere akarsularda, akarsu yatağının bir kısmının de sular altında kalması kelam konusu. Tıpkı tesir, Kadıköy’deki Kurbağalıdere Vadisi’nde de bekleniyor.
METRO GİRİŞLERİNİ ETKİLEYEBİLİR
İstanbul’da deniz düzeyi yükselmesi, iskelelerde de kimi yenilemeler yapılmasını gerektirecek. Üsküdar İskelesi’nde, lodoslu havalarda oluşacak fırtına kabarmalarına karşı mühendislik önlemleri, Kadıköy’de ise deniz düzeyinde yükselmenin akabinde yaşanabilecek fırtına kabarmaları, metro girişlerini etkileyebilir ve bunun için tedbir alınması gerekebilir. Prens Adaları’nın da bilhassa yerleşim yerlerinin bulunduğu iskele ve kıyı bölgelerinin etkilenebileceği öngörülüyor.
Fenerbahçe-Maltepe kıyı şeridi de riskli bölgelerden. Deniz düzeyinin yükselmesine bağlı olarak bu kıyılarda kimi düzenlemelerin yapılması kural.
İZMİR’DE EN ÇOK KÖRFEZ ETKİLENECEK
Prof. Dr. Avcı ise İzmir’de deniz düzeyindeki değişim en çok İzmir Körfezi’ni etkileyeceğini vurguladı. Bilhassa Kordon’daki rıhtımın, dalgaları kıracak ve yansıtacak hale dönüştürülmesi değerli. Karşıyaka’da mevcut düzenlemelere ek olarak, deniz düzeyinin değişmesinden sonra birtakım tedbirlerin alınması gerek. Misal biçimde, Karşıyaka’dan Mavişehir’in batısına kadar devam eden bir set bulunsa da deniz düzeyindeki yükselme nedeniyle yeni tedbirlere gerek duyulabilir.
TARIMSAL ÜRETİMDE ÖNEMLİ MESELELER YARATABİLİR
Deniz düzeyi yükselmesinin, kıyı boyunca birtakım alanların sular altında kalmasına ve tuzlu suların yeraltı sularına karışmasına sebep olacağı iddia ediliyor. Bu durum, ziraî üretim açısından önemli sıkıntılar yaratabilir.
Ayrıca raporda, Karadeniz’e akan akarsuların, deniz düzeyindeki değişimden kısmen etkileneceği, bunun deniz suyunun iç kısımlara ilerlemesine ve yer altı sularının tuzlanmasına sebep olabileceği ikazında bulunuluyor.
İZMİR’DE TURİSTİK BELDELER DE SULAR ALTINDA KALABİLİR
Deniz suyu düzeylerindeki yükselme, İzmir’in tatil beldeleri için de tehdit oluşturuyor. Güzelbahçe dahil, birtakım plaj alanlarının daralması ve kıyıdaki iskele üzere yapıların özelliklerini kaybetmesinin kelam konusu. Sığacık Koyu’nda tekne bağlama yerleri ve marina, su düzeyinden etkilenecek en önemli yerler ortasında. Alaçatı da risk altında. Deniz düzeyindeki yükselmenin bölgede derinlik artışına sebep olması ve kıyı şeridinde de değişikliğe yol açması bekleniyor. Özdere de deniz düzeyinin yükselmesinden etkilenecek.
Türkiye’nin değerli kuş üreme alanları ortasında yer alan Gediz Deltası Kuş Cenneti de deniz düzeyi yükselmesi nedeniyle risk yaşıyor. Deniz yükselmelerinden etkilenebilecek doğal kıyılar ise Çamaltı Tuzlası, Küçük Menderes Deltası, Mavişehir, Çakalburnu Dalyan ve İnciraltı Kent Ormanı.
DENİZ SUYU ATIK SULARA KARIŞIYOR
Yapılan araştırmalar sonucunda, deniz düzeyindeki değişimden kentsel alanlardaki üst yapıların yanı sıra altyapıların da etkileneceği belirlendi. Bu nedenle, her iki vilayetteki arıtma tesislerinin dağılımı ve meydana gelebilecek meseleler ayrıntılı bir öbür çalışma ile ortaya kondu. Deniz düzeyindeki değişikliklerin atıksu şebekesinde fizikî hasara yol açabileceği, ayrıyeten randıman kaybından işletme maliyetlerinin artmasına kadar farklı tesirleri olabileceği belirtildi. Arıtma sonrası oluşan atıksuda muhakkak oranlarda tuz kalması, bu suyun ziraî sulamada kullanılmasının önündeki en kıymetli mahzur. Tedbir alınmadığı takdirde, daha fazla deniz suyunun atıksu sistemine karışması kaçınılmaz.
İstanbul’da bulunan 16 atık su arıtma tesislerinden 12 tanesi, İzmir’deki 20 atıksu arıtma tesisinin dördü riskli olarak belirlenmiştir. Bunların içinde kıymet atfedilmesi gereken, günlük yaklaşık 605 bin m3 kapasite ile İzmir’in en büyük arıtma tesisi olan Çiğli.
KARAR VERİCİLERE ÇAĞRI
Günümüzdeki fırtına kabarmaları, gelecekteki deniz düzeyinin yükselmesinin mümkün tesirlerinin belirlenmesi açısından kıymetli ipuçları içeriyor, lakin direkt data bulunmuyor. Bu nedenle fırtına kabarmasına dair bilgilerin tutulması elzem.
Merkezi ve lokal idarelerin temel şehircilik misyonlarını ve hizmetlerini yerine getirebilmesi için kentlerin, inançlı ve iklim değişiminin tesirlerine güçlü hale gelmesi gerekiyor.
Deniz düzeyindeki yükselme, kentlerdeki tüm toplumsal ve ekonomik faaliyetleri etkileyecek. Raporda işaret edilen kesimler ulaşım, kültür ve turizm, emlak, konaklama, yeme-içme ile birlikte atıksu arıtma suyuna bağlı olarak sıhhat.
Diğer bölüm tesirlerinin araştırılması için koordineli ve kapsamlı çalışmaların acilen yapılmasına muhtaçlık var. İklim değişiminin çok katmanlı bir mevzu olarak ele alınması mecburilik.
