Netflix’in periyot dizisi Kulüp ikinci dönemiyle yayınlandı. Anlatının ikiye bölündüğü birinci dönemde dizi 1950’ler İstanbul’unda Yahudi cemaatinden Matilda ile Raşel’in başından geçenleri cümbüş bölümünde yaşananlara paralel aktarmıştı. Şovun ön plana çıktığı bir iş alanında ötekileştirilenlerin, tasfiye edilenlerin hikayesi ele alınmış; çok partili siyasi tarihimizin birinci yıllarına dair müşahede ve anılar paylaşılmıştı. Sonradan birbirlerini bulan Matilda ile Raşel’in aile olma eforu sahne sanatkarı Selim Songür’ün varlık çabasına, işletme yöneticisi Çelebi’nin ikilemlerine karışmıştı.
BEYOĞLU’NDA BİR KÜÇÜK RANA
Değerlendirmeye geçmeden mevzuyu kısaca anmakta yarar var. İkinci dönem küçük Rana’nın gözünden anlatılmakta. Rana (Ada Erma) annesi Raşel (Asude Kalebek) ve büyükannesi Matilda (Gökçe Bahadır) ile Kulüp İstanbul’un baş döndürücü atmosferinde büyümektedir. Herkes tarafından sevilen lakin baba sevgisinden mahrum kalan Rana çocuk dünyasında endişelerle sevinçleri iç içe yaşar. Öte yandan Çelebi ile Matilda’nın sırt sırta vererek işlettikleri kulüp birçok kaygıyla boğuşur. Yüklü ölçüde vergi cezasını kurulan kumpaslar ve acı olaylar izler. 6-7 Eylül sonrası Beyoğlu’nda birçok yerin işletmesini ele geçiren Fikret Kayalı (Halil Babür) ve nüfuzlu babası sermayenin el değiştirdiği bir sürecin aktörleri ortasındadır. Demokrat Parti iktidarının İstanbul’da yeni caddeler açtığı bir devirde istimlaklar sayesinde yeni inşaatlar yükselten aile karanlık bağlantılarıyla Kulüp İstanbul’a da göz dikmiştir.
1960 YILI BİRİNCİ YARISI, 10 KISIM BİRDEN!
Kulüp’ün ikinci dönemi on kısım birden yayınlandı ve doğrusu bu duruma pek alışık değiliz. Netflix dizilerinde bir dönem ekseriyetle 6 ila 8 kısımda geçilirdi. Yerli işlerde de bu kısım sayılarının değişmediğini gördük. Buna rağmen dizinin birinci döneminin ikiye bölünmesi olumlu tesir yaratmamıştı. Hasebiyle on kısmın birden erişime sunulması isabet olmuş. Hatta Kulüp ana bağlantıları biraz daha açılmak kaydıyla yalnızca bu dönemiyle yayınlansa dahi sırıtmazmış.
1960 yılının bahar aylarında geçen dizi devrinin kıymetli tarihi olaylarını kapsayarak ilerliyor. Bilhassa 28 Nisan’da Turan Emeksiz’in katledilişinden 27 Mayıs darbesine kadar geçen süreç art planda kalmasına karşın es geçilmemiş. Yanı sıra Demokrat Parti iktidarının siyasi hali ve ülkedeki kurucu siyasetleri değiştirmeye dönük atakları de radyo yayınları ve gazete manşetleri aracılığıyla satır ortalarında olsa dahi yansıtılmış. Natürel temel olarak iki siyasi ileti sivrilmekte. Birincisi gayrimüslimlerin ticaretin, cümbüş dalının ve giderek toplumsal hayatın dışına itilmesini öngören program berbat karakterler vasıtasıyla tekraren gündeme geliyor. İkinci bildiri ise kalkınmaya dönük… Menderes’in gayrimüslimleri tasfiye ettiği sistem öbür taraftan kentin çehresini de değiştirmek için imar planlarını devreye sokuyor. Kamulaştırmalar sonucu caddeler açılıyor, kent araç trafiğine uygun hale getirilirken yeni yerleşim alanları ve elbette rant fırsatları doğuyor. Kulüp dizisinde de Ali Şeker (İştar Gökseven) üzere alt katmandan gelip fırsatçılık yaparak geçim sağlayanlar taşı toprağı altına çeviriyorlar! Fikret Kayalı üzere siyaset zenginleriyse güçlü gayrimüslimlerin mülklerine çökerek servet biriktiriyorlar. Bu iki ileti birbirini tamamlarken kentteki dönüşümün toplumsal hayatı direkt etkilediği ve zenginler peyda ettiği anlaşılıyor. Nisan ayı gelip çattığında ise ülke siyasetinin hareketliliği daha bir yansıyor diziye. Kulüp’te çalışan hukuk öğrencisi ‘Demokratik Üniversite’ talebinin yer aldığı bildirileri yerde kuytu bir köşeye saklıyor. Öğrenci hareketleri artış gösteriyor. Bu kısımlar üzerinde çok durulmadan Turan Emeksiz’in vefatına geçilmiş. Kulüp’ün bir tercih sonucu merkezdeki hikayesini zedelemediği, siyaset hareketlendiğinde anlatısına birebir ölçüde katmadığı ortada…
BOĞUK ATMOSFER VE HİÇ KALKMAYAN HÜZÜN PERDESİ
On kısımlık dönemi bağımsız bir küçük dizi üzere kıymetlendirmek daha manalı. Gerçek olaylardan/anılardan esinlenilen öyküde birinci dönemin üzerine kurulduğu iki kıymetli karakter bu dönem hayata veda ediyor. Bilhassa Selim Songür’ün (Salih Bademci) vefatı çok erken gerçekleşiyor. Her ne kadar ikinci döneme varılsa da değerli bir karakteri şimdi başlarda oyundan çıkarmak yürek işi… Bununla birlikte on kısım uzunluk diziye hareket imkanı sağlıyor. İsmet bir anda ortaya çıkabiliyor örneğin, veyahut Kulüp’ün başına türlü kötülükler gelebiliyor. Anlatıdaki en temel külfetin diziden hiç kalkmayan hüzün olduğunu söylemeliyiz. Halihazırda ağır bir tempoda ilerleyen Kulüp dinamizm kazanacağı anlarda tekrar tekrar hüzne boğuluyor. Müziklerin, devir havasının ve renk paletinin tesiriyle her seferinde boğuk bir havanın tesirine giriyoruz. Dizinin karanlık karakteri Fikret’in Emirgan’daki meskeni dahi seyirciye biraz olsun nefes aldırıyor! Alışılmış bu boğuk havada Raşel’in annesiyle girdiği ruhsal çatışmanın ve Rana’nın çocuk masumiyetiyle başından geçenleri yorumlayışının hissesi büyük. Dizinin duygusal yükü epeyce ağır ve dramatik yapısında sevinçli anlara yer verse dahi bu yük paylaşılamıyor. Üstelik anlatıda ailenin problemlerini hafifletmesi beklenen işletmenin iniş çıkışları da bir mühlet sonra yormaya başlıyor.
İlk dönem taraflar daha sertti ve Selim Songür’ün varoluş uğraşı kıssayı yapan bir biçimde etkiliyordu. İkinci dönem “sofraya ilişkin olamama” sorunu muallakta kalmış ve makus bayan kompozisyonu Keriman’ın (Serra Arıtürk) assolistlik sevdası üzerinden bir iktidar çatışması yaratılmış. Sahne gösterileri tesirini kısmen yitirirken (bardak ve kafesli gösteriler işletme içi çatışmanın gölgesinde kalıyor) kulisteki entrikalar da gereğince işlenememiş.
BÜYÜK SOFRA VE KAPANIŞ
Dizinin ikinci dönemi birinci döneme benzeri formda aile olma ve var olma/görünür olma sorunlarını öne çıkarıyor. Birinci dönem Raşel’in etrafında şekillenirken genç bayanın Matilda ile anne-kız olma sürecine Fıstık İsmet’le (Barış Arduç) yuva kurma telaşı eklenmişti. Bu dönem sancılı bir sürecin akabinde anne kız olmayı başarıyor, barışıyorlar! İsmet de serkeş hayatını bırakıp ailenin bir kesimi olarak Rana’ya babalık ediyor ama ‘büyük aile’nin bir ortada tutulması için çok daha fazlası gerekiyor. Kulüp, 6-7 Eylül sonrası geleneğine yaslanarak ayakta kalmış, kardeşliği yaşatan bir işletme olarak idealize edildiğinden büyük sofrayı kurmak da elbet yere düşüyor. Siyasetin ateşinden bir kulübün çatısı altına girerek korunmaya çalışan tüm bu insanların ortak noktası sevgi ve kardeşlik… Kulüp kadar kulüp birleşenlerinin de halelerle aydınlatıldığını görüyoruz. Anlatıcı elbette müşahedelerini ve hislerini paylaşıyor ancak düzgün berbat tersliğini bu kadar keskin sınırlarla vermek kelamın gücünden çalmakta. Senaryo olayları başarılı dağıtmış fakat birebir itina hislerde sergilenmemiş. Tartı kendini tekrarlayan ikili duygusal çatışmalara verilirken odak nokta sofra telaffuzunda beliren kulüpteki birlik hali seçilmiş. Bir manada dizideki hüzün havasının tam karşısına toplumsal bir ileti konmuş. Birinci bakışta birbirlerini dengeleyeceklerini, dayanışma ruhunun acıları sağaltacağını düşünüyoruz halbuki geçiş sağlanamıyor ve Kulüp/sofra idealize edildiği için gerçek insanların gerçek kaygılarına karşılık üretemiyor.
Kapanış ise finale yanlışsız sofra birliğinin estirdiği o pak havaya tezat bir düzlemde, ümitsizlikle yapılıyor. Bunun sebebiyse İstiklal Caddesi’nde yürüyen tanklar… Askerin idareye el koyması aslında baskı altındaki gayrimüslimler için olumlu gelişmeler doğurmuyor; dizi de siyasete bu cepheden baktığı için kardeş arbedesinin hiç bitmeyeceğini vurguluyor. 1960’lar boyunca yaşanan Kıbrıs Olaylarının ülkeye, gayrimüslim vatandaşlara tesirleri ve 12 Mart sonrası siyasi gelişmeler göz önüne alındığında radyolardan yükselen hamasi nutukların hiçbir yaraya merhem olmayacağı görülüyor.
**
Kulüp kimi sahnelerinde Ladino lisanı konuşulan; bayram, cenaze üzere dini ritüellerle Sefarad kültürünü işleyen; Yahudi cemaatinin toplumsal ömrüne ayna tutan ve bu tarafıyla hala öncülük rolünü koruyan kıymetli bir üretim. İkinci döneme çökmüş ağır melankolik hava vakit zaman bunaltsa da senaryo önemli bir kusur barındırmıyor ve dizi periyodun başarılı işlenişiyle genel manada vasatın üstüne çıkıyor.
