Nihayet beklenen gün geldi ve ‘Şahsiyet’in yıllar sonra ikinci faslı yayınlandı. Birinci platformu Puhutv’den ayrılıp Disney Plus’la anlaşan lakin yayıncının Türkiye üretimleri süreçlerini durdurması sonucu açıkta kalan ‘Şahsiyet’, Gain tarafından satın alınmıştı.
Hakan Günday’ın yazıp, Onur Saylak’ın yönettiği, ikilinin anlatı ahengini perçinleyip yollarını bir kılan, Haluk Bilginer’e Emmy Mükafatı kazandıran ‘Şahsiyet’, macerasına kaldığı yerden devam ediyor. Diziyi değerlendirmeye geçmeden konusunu analım ve Agâh Beyoğlu’nu kısaca hatırlayalım.
HER ŞAHSİ CİNAYET KENDİ KATİLİNİ YARATIR
Agâh Beyoğlu, birinci dönemde adliye katipliği periyodundan kalma bir hesabı görmek üzere kamu faydasına faaliyet göstermiş, hasıraltı edilen bir evrakın faillerini, azmettiricilerini hatta suskunlarını tek tek öldürmüştü. Onu finalde şakağına dayadığı silahla bırakmıştık, bir öteki el de öteki şakağına silah doğrultmuştu.
İkinci döneme gelindiğine nazaran anlıyoruz ki Beyoğlu bu açmazdan kurtuluyor! Bir müddet bakımevi misafirliğinin akabinde kâh ilerleyip kâh gerileyen Alzheimer hastalığı ile kendi meskeninde kendi sisteminde yaşamaya alışıyor. Her sabah saat 7’yi vurmadan uyanıp hatırlamaya çalışıyor. Kim olduğunu, neyden ve nasıl kurtulduğunu… Aklı uçarı kızı ve hayırsız damadı yanında. Beyoğlu tüm bir kan deryasından çıkıp ömrünün son yıllarına devam edecekken bir anlık itirafı başına kaygı açıyor, uyuyan devi uyandırıyor adeta.
Beyoğlu, birinci dönem gençliğinde şahit olduğu belgeyi kapatıp adaleti sağlarken olmadık işlere de bulaşmıştı. Kendisini soyadını taşıdığı semtle özdeşleştiren Beyoğlu, toplumsal hayatı esir almış yozlaşmaya reaksiyon duyarak şahsi cinayetler işlemişti. Bir gün İstiklal’e bağlanan sokakların birinde külhanbeyi yürüyüşleri, alaycı halleriyle üç gence rastlamış ve “Siz mafya mısınız?” sorusunu yöneltmiş, beklediği saygıyı görmediği için üçünü de oracıkta öldürmüştü. Beyoğlu öteki aksiyonlarından alışkanlığı olduğu üzere maktullerin alnına etiket yapıştırmıştı. Etikette “şahsi” yazıyordu. Bu şahsi cinayetlerin, keyfi davranışların elbette bir bedeli oluyor. Tabir verdiği savcı, mafyaya göbekten bağlı bir derin yapı elemanı çıkınca işler bilakis dönüyor ve ölen gencin yıllardır kaçak yaşayan ağabeyi Yazgı, intikam almak için dönüyor. Bir metro istasyonunda Agâh’ın karşısına çıkarak tüm ailesini yok edeceğini söylüyor. İtirafı meydan okuma izliyor. Böylelikle Agâh için yakınlarını koruyacağı, bir yandan kendini arayacağı kuvvetli bir süreç başlıyor.
KAMU FAYDASINA ÖÇ MÜ ŞAHSÎ İNTİKAM MI?
‘Şahsiyet’in ikinci faslı, şahsi sıkıntıların çetrefil bir hal alıp şahsiyet arayışının ruhsal bir derinlik kazacağı, hatırlamanın ızdırabı ile unutmanın lanetinin tıpkı terazide tartılacağı bir dönem manzarası sunmakta. Agâh Bey’in şimdi birinci kısımdan kendini aramaya koyulması, mevtten döndüğü yerin neresi olduğuna dair fikir yürütmesi, vicdan muhasebesinin varoluş sancılarında düğümleneceğini gösteriyor. Dizide temel çatışma ise bu sürecin birebir vakitte bir yok oluş manasına gelmesiyle kuruluyor. Agâh tam da öleyazarken, unutadururken, kendini arar, ailesini tanırken bir zalimin eline düşüyor. Vefatın arifesinde bebek adımlarıyla yürümeye başlayan vicdanlı katilimiz; onu her fırsatta itinayla itip kakacak, profesyonel ve acımasız bir düşman kazanıyor. Birinci dönem vekaleten intikam alan, adaletini el yordamı tetik marifetiyle tesis eden Beyoğlu, denk bir güç ile karşılaşıyor. Çünkü dinsizin hakkından gelecek imansız da kardeşini bir art sokakta gözünü kırpmadan öldürdüğü Baht’tan diğeri değil! Baht’ın birinci sezonki ahlaki hakikat arayışını ödeşme hissiyle kişiselleştireceği ve dengeleyeceği ortada. Tekrar bu karakterin bir derin devlet aparatı biçiminde çizilmesi ülkedeki adaletsizliğin saldığı köklere dair kelamlar söyleneceğini ortaya koyuyor. Aslında Saylak-Günday işbirliğinin desteklerinden biri de yeni siyaset.
Daha sinemasında göçmen meselesini işleyen ikili, ‘Uysallar’da ülkenin sosyopolitik sarsıntısını orta üst sınıfların kültürel arayışlarında ölçmeye çalışmıştı. Son sinemaları “Boğa Boğa” da yeni güçlü modelinin küçük bir kasabada yaşadığı yüzleşmeye, benzeşmeye ve dönüşüme dairdi. Tüm bu hikayelerde bir başka destek ise insanın siyaset karşısındaki refleksi ve topluma siyasal bir örselenişin akabinde kendisi olarak katılıp katılamayacağı tartışmasıydı. Bir dönüşüm, bir seyahat vardı hepsinde. Baş karakterler yeni siyasi kırılmalar doğrultusunda harekete geçiyor, kendi doğrularını savunuyor ve hareketleri ile fikirlerinin çarpışmasıyla dönüşüyorlardı. Agâh Beyoğlu üzere “Daha”da Gaza, ‘Uysallar’da Oktay Uysal ve “Boğa Boğa”da Yalın bu sürecin bir parçasıydılar.
Saylak-Günday işbirliğinde vicdan kavramının hareketliliği de göze çarpmakta. Direktör ve muharrir vicdanı, söylenen kelamın özeti biçiminde vermektense yaşananlardan süzülen kelam olarak işlemeyi seviyorlar. Hasebiyle vicdan; gözden süzülen bir damla yaş, bir damla timsah yaşının ötesinde tahminen bir kutlamaya, cenaze merasiminde atılan göbeğe, üzerinde tepinilen toprağa eviriliyor. Vicdan böylelikle çiğnenen kıymetlerin bedeli niyetine insanın parçalanamaz devamlılığını, hayatın kazananlar lehine akışını maksat alıyor. Bu manada “Boğa Boğa”nın finalinde kurulan sofra, hem bir cenaze hem bir kutlama yemeği… Vicdana bakıştaki bu evrim, karakterin devinimiyle mana kazanıyor ve tüm o kavramların vakit karşısındaki acziyetini hatırlatıyor. Herkes kendi vicdanından dahası herkes kendi intikamından sorumlu… Veyahut göz yuman da çarkı döndüren de eline baltayı alan da bu sürecin kesimi…
‘Şahsiyet’in ikinci döneminde Agâh Beyefendi kendini ararken onu daha evvel bulmuş olanın, Baht’ın insafına terk ediliyor. Birinci kısmın etkileyici sahnelerinden Baht’ın Agâh Bey’in karşısına dikilip hesap sorduğu sahnede “Sen kardeşimin alnına şahsi yazdın, senin alnında da yazgı yazıyor” sözü oyunda etkiyi artıran bir söz oyununun ötesinde ikilinin anlatı mekaniğinin de tıkır tıkır çalışacağının göstergesi. Beyoğlu’nun alnında vicdan yazıyor, ben yazıyor, şahsi yazıyor. Toplum nerede, adalet nerede, aile nerede? Yazgı, biraz bu soruların karşılıklarına nazaran yol alacak. Bir dirençle karşılaşacak mı göreceğiz?
PLASTİK ÜZERİNE BIRAKILAN İZLER VE KANI BOYA NİYETİNE KULLANAN KİMSELER
‘Şahsiyet’in birinci döneminde Agâh Beyoğlu, bilhassa dijital platformlarla birlikte artan yerli seri katil hikayelerimizden başarılı bir örnek sunmuştu. Tek kanallı televizyon yayın periyodundan itibaren “Sekiz Sütuna Manşet” (1982), “Mesela Muzaffer” (1987), “İz Peşinde” (1990) ve “Teleflaş” (1992) üzere kayda paha polisiyelerimiz olsa da seri katil probleminde Ahmet Ümit anlatılarına kadar önemli bir aralık kaydedilmemişti. Ümit’in Başkomiser Nevzat’ı, ‘Karanlıkta Koşanlar’ ve ‘Şeytan Detayda Gizlidir’ dizilerinde mesai harcamış, bu topraklar da bir dizi kovalamaca sonucunda seri katil topuklarından hissesini almıştı. Olağanda 90’larda seri cinayetler Türkiye için adaletle özdeşleştirilecek son şeydi ve bunun sebebi cinayetin ahlaki olarak giydiği karar değildi. 90’larda seri cinayetler politik düzleminden sıyrılıp bir cinnet materyali biçiminde pişiriliyor, reality showlarda seyirciye servis ediliyordu. Seri katil öyküleri, efsaneler, tesadüfler ve elbette cani edimler tıpkı teknede yoğuruluyor, ortaya sapkın fanteziler ve öldürülme korkusu saçılıyordu.
Dijital, polisiyeye yeni bir soluk kazandırdı elbet. ‘Masum’ ve ‘Fi’ geldi. Ruhsal derinlik ve çetrefil kurgular marifetiyle suça farklı bir yaklaşım getirdiler. Fakat seri cinayetleri ferdî sapkınlığın hudutlarından taşırarak toplumsal bir sorun ekseninde ele alan ‘Şahsiyet’, cürmün toplumsallığından yola çıkıp ceza verenin kişiselliğine uzandı! Cezanın kişiselliği prensibini tartıştıran; her tipten illiyeti, iştiraki kıymetlendirerek sıra sıra kıyımı bir evrak takibine bağlayan Agâh Beyoğlu, mahkeme tozu yutmuş tabiatından hareketle “hukuka karşın (ve) adalet için” can alan bir katil örneği sundu. Beyoğlu, hoş Anadolu’muzun çorak zihinlerine ceza kesip vekaleten intikam aldı, sessizce akan kanı yerde bırakmadı.
Tabii Beyoğlu bir eski vakit beyefendisi olarak nezaketini takındı. Yıllarca kendini dışlamış, sürmüş, örselemiş bir tonton ihtiyarın bir katile dönüşerek hayattan zevk almaya başlaması her ne kadar bireyin hazzı sonlarında kalsa da işlediği cinayetlerle Beyoğlu hiç hesaplanmayanın tesirini ortaya koyuyordu. Enteresandır Beyoğlu, bu defa bastırılanın değil “bir vakitler bastıran”ın temsiliydi. Beyoğlu bir vakitler iktidar olmuş bir kültürün hezimetinde belirmiş ve öfkelenmişti. Ceza keserken de öfkesine yenik düşmüyor, törensel davranıyordu. Bir vakitler hükümran olmanın verdiği özgüven kayıt altına alma uğraşında dirilmişti sanki! Öldürdüklerinin alnına plastik şeride iz bırakarak yazdıkları hukuk, insanı oluşunun yanı sıra bir vakitler tarih yazan tarafın üyesi oluşunun da yapıtıydı.
Ve artık öteki bir dünyayla karşılaşıyor Beyoğlu… Karşılaşacak… İsmine “kod adı” ile başlayan kitaplar yazdıran, araştırmacı gazetecilik konusu bir adem var karşısında… Devlet safrası diye tabir edebileceğimiz, çok fazla ve seri bir biçimde kullanıldığı için ısınmış bir tetik… Kader’i kare bulmacada sorsalar şöyle derler: Kanı boya niyetine kullanan kimse! Plastiğe şerh düşen katille seri bir katil karşı karşıya…
SANAT, MANZARA, RENK
‘Şahsiyet’, televizyona arka arda şatafatlı hayatlar etrafında geçen tezli ve geniş takımlı diziler çekmiş Ay Yapım’ın gerek maddi imkanları gerek deneyiminden faydalandı diyebiliriz. Ay Yapım’ın dijitale çektiği birinci iş yeniden Puhutv’de yayınlanan ‘Fi’ dizisiydi. Dijitaldeki bu birinci denemeler televizyon estetiğinden ve anlatı matematiğinden izler taşıyordu elbet. Bu izleri bir nebze silen Saylak, bilhassa yeni açılar denedi ‘Şahsiyet’te, bir bakıma direktörlüğü üzerinde çalıştı, lisanını aradı. Saylak’ın direktör koltuğundaki mesaisi arttıkça bu durum ‘Şahsiyet’e de olumlu yansıdı. Direktör, televizyon estetiğini kırmak ismine renk kullanımına ve sanat idaresine de eğildi. Bilhassa Agâh Beyoğlu el örgüsü hırka ve kazakları; montları, kabanları ile renk çatışmasında taraf kılındı. Misal bir çatışma ise Beyoğlu’nun cinayet işlemek için yöneldiği yerlerle ömrünü sürdürdüğü semti ortasındaydı. Kentten uzaklaşılıp intikama yaklaşıldıkça renkler solarken kentin hengamesinde kahramanın ışıkları neon tercih edildi.
Agâh Beyoğlu’na çizilen imaj, seri katilli anlatılarımızla paralellik gösterirken karakterin özgünlüğü kendine ilişkin objelerle vurgulandı. Altına eski model bir otomobil verildi, üstüne bir kostüm dikildi. Katilin sade lakin etkileyici kedi kostümü ve dizide gençlerin giydiği çeşitli renklerde kedi kostümleri cinayet hareketinin toplumsal hayattaki tezahürüydü. Köpeköldüren lakabı, kedi kostümü ve susturuculu silahı ile katil kimliğini pekiştiren Beyoğlu, şekline bir nişane olarak etiket yazma makinesini ekledi. Plastiğe baskı yaparak iz bırakmaya dayalı alet, katilin karar verme ritüeline uygun düşmekteydi. İkinci fasla otomobilini rengarenk boyayarak giren Agâh Beyefendi, düşmanlarıyla savaşında yeni prosedürler geliştirecek mi veyahut ne üzere silahlar kullanacak, vakitle göreceğiz.
OYUNCULUKLAR ÜZERİNE
Söz konusu ‘Şahsiyet’ olunca oyunculuklara değinmeden geçemeyiz. Dizi Haluk Bilginer’e milletlerarası seviyede mükafatlar kazandırdı, oyuncunun performansı günlerce konuşuldu. Bilginer halkın dayanağını, seyircinin teveccühünü toplamış seri katil rolünü alt metinleriyle kavrayarak oynadı ve performansı üst seviyeye çıktı. Bilginer öteki yandan parlamalarla, fizikî etkinliklere dayalı yüksek oyunculuğunu da dengeledi ve adliye emeklisinin oyununu duygusal gelgitlerine, kültürel yakınmalarına koşut, gerçeğe yakın aktardı.
İkinci dönemde karşımıza çıkan Erdal Özyağcılar da Bilginer kadar tecrübeli ve değerli bir isim. Bilginer birinci dönemde cinayet işleyen kahramandı. Acımasız olmasına karşın şirindi zira hislere çeviriydi. Özyağcılar’ın oyunculuk kumaşı ise antikahramana daha yatkın. Bu dönem ondan makûs adamlık bekleneceği aşikar ancak o bir komik ve bu istikametiyle yalın bir insanı oynamakta becerikli. “Kibar Feyzo”da “artık karı istiyem” diye bağırırken veya ‘Bizimkiler’de orta sınıftan bir aile babasıyken hayatın karşısında afallayıp bazen karikatür bazen gerçeğin ta kendisi olmayı başarıyordu. Özyağcılar elbette parlak bir “kötü adam” performansı sergileyecektir ancak rolü çok köşeli çizilmezse bize göstereceği yalın beşerle yıllarca kaçak yaşamış bir katilin yabani hallerini ve tahminen pişmanlıklarını aktarabilir, rolünde devleşebilir.
**
Anlaşılan ‘Şahsiyet’ ikinci fasıl, tam manasıyla bir düelloya sahne olacak. Şahıslar hâlâ aranıyor, şahsiyetler soruşturuluyor, kimlikler numaralardan fazlasına denk geliyor. Güdüler ve içgüdüler çarpışmaya hazırlanıyor. Bastırılan, göz yumulan, uzağa gönderilen… Eksiğinden modüller bularak yapboz tamamlamak isteyen iki katil var bu dönemde. Ahlak ile siyasetin bir sefer daha birbirinin ayağına basacağı, katip ile mukadderatın bir ipte yürüyeceği ve savaş nasıl biterse bitsin dövüşenlerin alnına “son” yazılacağı bir dönem bizi bekliyor.
